Z dniem 10 października 2023 r. weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r., która odciśnie silnie piętno na polskich przedsiębiorstwach, niezależnie od ich wielkości (małe, średnie, duże przedsiębiorstwo) czy branży. Po pierwsze istotnie zmieniono dotychczasową formułę klasyfikacji podmiotów, które są prawnie zobligowane do poddawania się cyklicznemu obowiązkowemu audytowi energetycznemu przedsiębiorstwa. Jak jest obecnie? W Polsce owe zagadnienie reguluje Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej. W myśl jej zapisów (zgodnych z wymogami dotychczas obowiązującej unijnej dyrektywy) począwszy od 2017 roku obowiązkowy audyt energetyczny musi przeprowadzić każdy przedsiębiorca z wyjątkiem mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy. Prościej będzie powiedzieć, że obowiązkiem objęty jest każdy podmiot legitymujący się statusem dużego przedsiębiorstwa. A jest to taki podmiot, który w dwóch ostatnich latach obrotowych spełnia co najmniej jeden z dwóch warunków tj. zatrudnia 250 lub więcej osób (warunek poziomu zatrudnienia) lub posiada sumę bilansową równą co najmniej 43 mln euro oraz roczny obrót co najmniej 50 mln euro (warunek finansowy). Każde nowe duże przedsiębiorstwo po uzyskaniu stosownych informacji o nabyciu tego statusu (po sprawdzeniu kryterium finansowego i zatrudnienia za dwa ostatnie lata obrotowe) powinno niezwłocznie podjąć działania ukierunkowane na przeprowadzenie audytu energetycznego przedsiębiorstwa czyli np. zlecić jego wykonanie wyspecjalizowanej firmie audytorskiej. Tym samym przedsiębiorca wypełni ciążący na nim obowiązek a na koniec przekaże Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki wymagane zawiadomienie o przeprowadzonym audycie. Powtarzać audyt należy co najmniej raz na 4 lata. Za każdym razem przedsiębiorstwo musi o tym fakcie i o potencjalnych oszczędnościach energii uzyskanych z przedsięwzięć zaproponowanych w audycie poinformować pisemnie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w nieprzekraczalnym terminie 30 dni. Niedopilnowanie tego obowiązku grozi karą do 5% rocznego obrotu. Tak jest teraz. A jak ma być w myśl nowo uchwalonej dyrektywy? Obowiązkowemu audytowi energetycznemu podlegać będą przedsiębiorstwa dowolnej wielkości, niezależnie od tego czy mają status małego, średniego czy dużego przedsiębiorstwa. Jedynym kryterium będzie spełnienie warunku, że ich średnie roczne zużycie energii liczone z trzech ostatnich lat będzie wyższe niż 10 TJ/rok. W art. 11 ust. 2 omawianej dyrektywy czytamy: Państwa członkowskie zapewniają, aby przedsiębiorstwa, których średnie roczne zużycie energii w ciągu ostatnich trzech lat, przy uwzględnieniu wszystkich nośników energii, przekroczyło 10 TJ (…) zostały poddane audytowi energetycznemu. Państwa członkowskie zapewniają, by przedsiębiorstwa, przeprowadziły pierwszy audyt energetyczny do dnia 11 października 2026 r. i by kolejne audyty energetyczne były przeprowadzane co najmniej co cztery lata. Jeżeli takie przedsiębiorstwa już prowadzą audyty energetyczne, nadal je przeprowadzają co najmniej co cztery lata. Czy 10 TJ/rok to dużo? Wskazany wolumen to odpowiednik zaledwie 2 778 MWh/rok i należy pamiętać, że w łączne zużycie energii poza energią elektryczną czy zużyciem energii chemicznej gazu ziemnego, oleju opałowego, biomasy, wolumenu ciepła sieciowego wliczana się także energia chemiczna paliw choćby takich jak olej napędowy czy benzyna zużywanych do zasilania aut wchodzących w skład floty samochodowej. Tym samym nowym obowiązkiem zostanie objęta znaczna część przedsiębiorstw produkcyjnych dla których będzie to absolutne novum a które z kompleksowym audytem energetycznym nie miały dotąd większej styczności. Będzie to jednocześnie novum, które w przypadku niewywiązania się z narzuconego obowiązku może zostać okupione kosztowną karą.
Po drugie pojawia się zupełnie nowy obowiązek. Dotyczyć będzie przedsiębiorstw zużywających średniorocznie więcej niż 85 TJ/rok czyli co najmniej 23 611 MWh/rok. Uznano, że dla istotnie energochłonnych przedsiębiorstw cykliczny audyt energetyczny przedsiębiorstwa to zbyt mało a drzemiący w nich potencjał wygenerowania znaczących oszczędności winny jest bieżącej i systematycznej kontroli. Dla tych podmiotów przewidziano obowiązek posiadania certyfikowanego systemu zarządzania energią. W art. 11 ust. 1 omawianej dyrektywy czytamy: Państwa członkowskie zapewniają, aby przedsiębiorstwa, których średnie roczne zużycie energii w ciągu ostatnich trzech lat, przy uwzględnieniu wszystkich nośników energii, przekroczyło 85 TJ, wdrożyły system zarządzania energią. System zarządzania energią musi być certyfikowany przez niezależny organ, zgodnie z odpowiednimi normami europejskimi lub międzynarodowymi. Państwa członkowskie zapewniają, by przedsiębiorstwa, o których mowa w akapicie pierwszym, dysponowały systemem zarządzania energią najpóźniej do dnia 11 października 2027 r. Z uwagi na fakt, że cykl budowania systemu zarządzenia energią w przedsiębiorstwie lub dostosowywania istniejącego systemu do wymogów zewnętrznej certyfikacji to wieloetapowy, złożony proces trwający zazwyczaj nawet kilkanaście miesięcy – warto tej kwestii nie odkładać do jesieni 2027 r. Z pewnością ustawodawca podobnie jak dla obowiązku audytu energetycznego przedsiębiorstwa wprowadzi rodzaj „motywacji” odpowiednią sankcją.
Jak szybko Polska musi dostosować się do nowych wymogów i kiedy te zmiany zaczną obowiązywać? Podobnie jak i inne państwa członkowskie, Polska ma dwa lata na transpozycję zapisów do własnego systemu prawnego. To co można poradzić wszystkim zainteresowanym podmiotom, które mogą zostać objęte nowymi obowiązkami, to uważne śledzenie prac nad spodziewaną nowelizacją ustawy o efektywności energetycznej. Warto też nawiązać już teraz kontakt z wyspecjalizowanymi, doświadczonymi firmami audytorskimi aby poznać choćby wstępnie szacowane koszty tej usługi.
Ale czym właściwie jest ten audyt energetyczny przedsiębiorstwa? Czy to tylko kosztowny obowiązek? Zaproponowana w dyrektywie definicja wskazuje wprost, że audyt energetyczny oznacza systematyczną procedurę, której celem jest uzyskanie odpowiedniej wiedzy o profilu zużycia energii danego budynku lub zespołu budynków, działalności lub instalacji przemysłowej bądź handlowej (…) określenie, w jaki sposób i w jakiej ilości możliwe jest uzyskanie opłacalnej oszczędności energii. W praktyce audyt kończy się raportem, który zazwyczaj zawiera m.in. streszczenie wykonawcze będące podsumowaniem audytu oraz wskazaniem możliwości zwiększenia efektywności energetycznej w analizowanych obszarach, szczegółową analizę zużycia energii w procesach technologicznych, instalacjach pomocniczych oraz w obiektach budowlanych i transporcie a także to co najistotniejsze czyli propozycje możliwości poprawy efektywności energetycznej zawierające analizy techniczno-ekonomiczne. Pozostaje jeszcze pytanie skąd wziąć środki finansowe aby w ślad za audytem było możliwe wdrożenie choćby niektórych rozwiązań? W Ustawie o efektywności energetycznej jest przewidziany mechanizm, który z pewnością pomoże w podjęciu decyzji o inwestycji. Jest nim mechanizm białych certyfikatów. Wynikające z białych certyfikatów prawa majątkowe są zbywalne i stanowią towar podlegający sprzedaży na Towarowej Giełdzie Energii. Białe certyfikaty należy postrzegać jako mechanizm, który pozwala na uzyskanie dodatkowych środków pieniężnych za wykonanie modernizacji, które spowodują oszczędność energii elektrycznej, cieplnej, gazu ziemnego etc. Wydawane są wyłącznie dla planowanych modernizacji co oznacza, że wniosek do Urzędu Regulacji Energetyki należy złożyć przed podpisaniem umowy z Wykonawcą. Wyliczona roczna oszczędność energii musi być większa niż 116,3 MWh/rok lub 418,68 GJ/rok. Przykładowe modernizacje to wymiana oświetlenia na LED, izolacja, wymiana kotłów, sprężarek, układy odzysku ciepła z procesów, modernizacja instalacji chłodniczych – katalog przedsięwzięć jest naprawdę szeroki.
Czy Twoja firma planuje niedługo zrealizować modernizację, która przyniesie oszczędność energii elektrycznej (np. wymiana oświetlenia na LED, wymiana maszyn czy napędów), energii cieplnej (np. termomodernizacja, odzyski ciepła, wymiana kotłów) lub gazu ziemnego? Jeżeli tak to sprawdź jak otrzymać dotację i skorzystać z mechanizmu białych certyfikatów. Wejdź w usługę białe certyfikaty i poznaj warunki tego dofinansowania.
Poznaj więcej artykułów na naszym blogu!
Zainteresował Cię temat? Sprawdź również nasze inne artykuły na blogu i dowiedz się więcej o efektywności energetycznej, nowoczesnych technologiach i rozwiązaniach dla przemysłu.